آبخورگ ما

نیمه شعبان و روزهای چراغ برات، فرهنگ اعتقاد عمیق مردم خراسان به معاد را به نمایش می گذارد، گویی در این روز اموات چشم انتظار محبت زندگان اند و اکنون که دستشان از زمین و زمان کوتاه است، چشم انتظار برات زنده ها هستند. در فرهنگ مردم خراسان آیین «چراغ برات» این طور شکل گرفته است که در نیمه شعبان، مردم خراسان با خوبی هایشان، برات مردگان را برایشان می برند.

ایرانیان از دیرباز برای رفتگان خود احترام خاصی قائل بوده و سعی می کرده اند که به نوعی روح آنان را از خود راضی نگه دارند و بر اساس همین سنت مراسم گوناگونی برای تجلیل از مردگان و شادی روح آن ها و طلب آمرزش برای آنان در نقطه نقطه ایران زمین وجود دارد که در استان های خراسان به این رسوم «چراغ برات» می گویند که البته موضوع شناخته شده ای در بین ایرانیان است. بر این اساس امشب آخرین شب چراغ برات است؛ که اهمیت ویژه ای نیز دارد. زیرا شب پانزدهم شعبان، شب ولادت حضرت صاحب الزمان (عج) است. با توجه به اهمیت این سنت دیرینه خراسانی ها، در این مطلب نگاهی خواهیم داشت به آیین های ویژه «چراغ برات» و گریزی خواهیم زد به فلسفه این گونه سنت ها...

پایگاه اطلاع رسانی حوزه در نوشتاری، درباره برخی از رسم های چراغ برات در خراسان توضیح می دهد: خراسانی ها در سه روز منتهی به نیمه ماه شعبان، مراسم ویژه ای دارند. در نقاط مختلف این سرزمین از عنوان های مختلفی چون برات غریبان، برات اسیران، برات مسافران، برات زندگان و برات مردگان استفاده می شود که هر کدام هم مراسم ویژه ای دارد که از این میان، برات مردگان در شب نیمه شعبان، با شور و حال ویژه ای برگزار می شود.

بر اساس آن چه مردم به رسم هر سال و مطابق فرهنگ عامه انجام می دهند، پخت انواع نان های سنتی، مانند روغن جوشی، چلبکی، کماچ، ساچ و حلوا و پخش آن در بین مردم از جمله رسوم ایام برات در شهرهای گوناگون خراسان است.

در روز چهاردهم شعبان که به برات مرده  ها شهرت دارد، مردم با حضور بر سر قبور خویشاوندان، خواندن فاتحه و پخش انواع شیرینی، شکلات، میوه و نان های سنتی یاد و خاطره عزیزان خود را گرامی می دارند.

در این روز افرادی که به تازگی عزیزی را از دست داده اند با پهن کردن فرش، خیرات، پخش انواع خوراکی و خواندن روضه یاد و خاطره تازه گذشته را گرامی می دارند.

از مراسم روز برات که بیشتر در روستاها رونق دارد، اجرای مراسم برات خوانی است. در این مراسم نوجوانان و جوانان روستا به خانه افرادی که به تازگی عزیزی را از دست داده اند می روند و اشعاری را در یادآوری روز برات می خوانند.

در بیشتر مناطق خراسان، شب نیمه شعبان به برات زنده ها مشهور است که مراسم ویژه ای دارد و مردم پس از حضور بر مزار درگذشتگان خود و دعا برای آن ها برای سلامتی و نعمت هایی که خداوند به آن ها ارزانی داشته است، شادی می کنند و چراغ و شمع روشن می کنند و به راز و نیاز با پروردگار می پردازند. در شهر کاشمر در آخرین ساعات چهاردهم شعبان پس از نماز مغرب و عشا هر فرد به تعداد آرزوهای پاک و خالصانه اش، تکه هایی از درخت انگور مهیا و در چهارگوشه پشت بام نصب می کند. سپس فرد به تنهایی یا در حضور خانواده پس از حمد و ثنای الهی و صلوات بر نبی مکرم اسلام(ص) و طلب سلامتی برای امام عصر(عج)، پروردگار را قسم می دهد تا مشکلاتش برطرف شود. در تربت حیدریه شب پانزدهم ماه شعبان عید زنده هاست که آن را عید برات می گویند و در آن شب چراغ برات را روشن می کنند. روشن کردن چراغ برات در این منطقه آداب و رسومی ویژه و خاص دارد. در گذشته در مشهد و شهرهای اطراف آن، چراغ برات سه روز خاموش نمی شد و اکنون هم در شب ها، آن ها که برات را می شناسند، چراغشان خاموش نمی شود. هنوز هم فانوس های قدیمی خاطره شب های برات را یادآوری می کند.

اما این که آیین چراغ برات چه جایگاهی در اعتقادات ما دارد، سوالی است که غلام رضا جلالی، پژوهشگر علوم اسلامی بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس به آن پاسخ داد. او گفت: در دین مبین اسلام و کلام امامان معصوم (ع)، روایات متعددی مبنی بر ضرورت حضور انسان بر سر مزار درگذشتگان وجود دارد تا از طریق این حضور از غفلت ها نجات یابد و رها شود. بی شک روزی در دادگاه عدل الهی قرار می گیریم و نسبت به آن چه کرده ایم، باید پاسخگو باشیم.وی همچنین با اشاره به برخی آداب احترام به مردگان در پیش از اسلام یادآور شد: پیش از اسلام نیز ایرانی ها در مکان هایی با عنوان«استودان» و همچنین گورستان هایی که کنار معابد می ساختند، برای مردگان دعا می کردند و این ادب و احترام نسبت به مردگان، در آیین ایرانی پیشینه ای طولانی دارد که اسلام نیز آن را تایید کرده است.

 سایت : سازمان فردوس های شهرداری مشهدمقالاتآرامستانها